Elfstedentocht route: zo leg jij de tocht der tochten zelf af (ook zonder schaatsen)

Het is inmiddels alweer meer dan 25 jaar geleden dat de Elfstedentocht op het ijs werd verreden. Super jammer, want stiekem zouden we de gebeurtenis allemaal nog wel een keer mee willen maken. Gelukkig is dat een beetje te evenaren, want je kunt de tocht der tochten op veel meer manieren volbrengen. Zo kun je er een echte roadtrip door Friesland van maken, of jezelf uitdagen tijdens de Elfstedentocht op de fiets. Ik vertel je graag meer over een aantal van de verschillende mogelijkheden om het felbegeerde kruisje in de wacht te slepen en over de officiële Elfstedentocht route – al hoef je die route niet per se te volgen om toch een beetje van de Elfstedenkoorts te voelen.

Mogelijkheden om de Elfstedentocht te rijden

→ Boek nu: 8-daagse Elfstedentocht fietsreis
→ Overnacht in de mooiste hotels van Friesland

1. Schaats

Het idee van de Elfstedentocht ontstond in de 19e eeuw. In deze tijd werden er al schaatswedstrijden georganiseerd tussen de verschillende steden in Friesland. Sowieso ging veel van het dagelijkse verkeer in de winter op de schaats over het ijs en het idee van een wedstrijd die alle elf steden met elkaar verbond, werd steeds populairder. De eerste editie was in 1909, toen deden er 23 deelnemers mee. Inmiddels is het een groot evenement waar iedere schaatsgek elk jaar weer op hoopt. Mocht je mee willen doen, dan moet je lid worden van de Elfsteden Organisatie. Daarna wordt er jaarlijks geloot en is het hopen op de beroemde uitspraak van het rayonhoofd: it giet oan!

→ Tip: Wist je dat je via Bol.com gewoon schaatsen kunt bestellen? Of check Marktplaats eens als je niet te veel kwijt wilt zijn aan een nieuw paar schaatsen! Ohja… En wil je verzekerd zijn van nieuwe schaaten? Probeer ze dan niet in de winter te kopen, want zodra er veel schaatsbaar ijs ligt in Nederland, kan het zomaar zo zijn dat schaatsen zijn uitverkocht. Zou niet de eerste keer zijn!

2. Fiets

Voor de sportieveling is er gelukkig een evenement dat wel jaarlijks doorgaat: de Fietselfstedentocht. Deze tocht vindt elk jaar plaats op tweede Pinksterdag. Hiervoor kun je je vaak in december inschrijven, waarna je eind december of begin januari te horen krijgt of je bent ingeloot – al zijn er via via óf via Marktplaats ook altijd nog kaarten te koop van mensen die toch niet gaan rijden. Deze 235 km lange fietstocht is zwaar, maar ook heel tof om eens mee te maken. De mensen langs de kant zorgen voor een berg motivatie om de finish te halen en rondom de stempelposten in elke stad is het een gezellige boel.

→ Je kunt trouwens ook op je dooie gemakje de tocht in een paar dagen fietsen. Veel hotels en reisorganisaties bieden arrangementen aan waarbij overnachtingen zijn inbegrepen, zoals bij deze 7/8-daagse fietsreis van TUI of zoals deze tocht die alleen langs Stavoren, Sneek en Bolsward komt.

3. Motor

Op tweede Pinksterdag vindt ook de Elfstedentocht op de motor plaats. Zij rijden de officiële route terwijl de fietsers in Bolsward beginnen en eerst door het noorden van de provincie gaan. Zo komen ze elkaar niet tegen en is het de hele dag een gezellige boel langs de Friese wegen. De inschrijvingen voor deze tocht beginnen vaak rond half februari. De tocht is iets minder populair dan die op de fiets dus er is vaak voor iedere aanmelding plek. Super leuk om mee te maken met al die zwaaiende mensen langs de kant!

4. Wandelend

Liever wandelen? Dat kan natuurlijk ook! Jaarlijks wordt er in mei een 5-daagse wandeltocht georganiseerd waarbij je begint en eindigt in Leeuwarden. Verwacht ook nu veel gezelligheid langs de weg en mensen die je motiveren om de finish te halen. De organisatie is in goede handen en je kunt van allerlei handige deals en arrangementen gebruikmaken voor het OV en overnachtingen langs de route. Liever niet vijf dagen lopen? Om toch een beetje het gevoel mee te krijgen kun je ook kiezen voor drie dagen of één dag.

→ Net als bij het fietsen hoef je natuurlijk niet per se te wandelen tijdens het evenement. Je kunt ook zelf een aantal dagen wandelen of gebruikmaken van de arrangementen die veel hotels bieden.

5. Elfstedentocht Roadtrip

Zin in een toffe roadtrip? Rijd de tocht der tochten dan met de auto en neem echt de tijd om de stadjes te bekijken. Ook hiervoor zijn er veel hotels die arrangementen aanbieden zodat jij een onbezorgde vakantie hebt. Eerder vertelden we je al alles over de Elfstedentocht met de auto.

Ook mega tof: de Elfstedentocht met de camper! Er kwamen jaarlijks al heel wat camperaars naar Friesland om de tocht te rijden, maar sinds 2021 is de tocht er ook officieel – inclusief stempelposten in elke stad. De Elfstedentocht met de camper is ontwikkeld door een aantal camperplaatsen in Friesland waar je deze tocht ook kampeert. Hoe je de route rijdt, mag je daarna helemaal zelf weten, als je in elke stad de stempel maar haalt. De website van de Camperelfstedentocht staat boordevol informatie over wat er in elk stadje te doen is.

6. Op het water

Uiteraard is er ook van alles mogelijk over het water. Zo is er de Elfstedentocht met op zon aangedreven boten, maar kun je ook met je eigen boot de route volbrengen. Een aantal jaar geleden zijn alle bruggen langs de route verhoogd, zodat het ook voor grotere boten toegankelijk is. Mega leuk!

Elfstedentocht route: zo rijd je de tocht zelf!

Wil je op eigen houtje de tocht volbrengen? Weet dan dat het eigenlijk niet uitmaakt in welke volgorde je de Elfsteden bezoekt. In elk stadje zijn er genoeg dingen die je aan de tocht doen herinneren, dus met dat speciale Elfstedengevoel zit het wel goed. Toch de officiële route volgen? Ik zet de steden voor je op een rijtje, inclusief een aantal toffe to do’s in iedere stad!

1. Leeuwarden

Leeuwarden is de hoofdstad van Friesland en het begin- en eindpunt van de Elfstedentocht. De tocht op het ijs begint in de buurt van de huidige Elfsteden Schaatshal en eindigt op de Bonkevaart. Beide liggen niet helemaal in het centrum, maar mocht je de tijd hebben, neem zeker een kijkje. Bij de Bonkevaart zie je onder andere een kunstwerk over het water dat weerspiegelt. Zo vormt het geheel een elfstedenkruisje. In het centrum van Leeuwarden zelf is ook van alles te doen, check daarvoor dit artikel: wat te doen in Leeuwarden.

2. Sneek

Sneek is het tweede stadje op de route, bekend om de waterpoort en natuurlijk de Sneekweek. Ook buiten die week op is er veel te doen in de stad. Je vindt er verschillende leuke winkeltjes, kunt met een bootje het water op en er zijn veel plekken om lekker te eten. Je vindt er ook het Fries Scheepvaart Museum en de brouwerij van Weduwe Joustra. Hier brouwen ze Beerenburg volgens origineel recept. Dit echte Fries drankje moet je zeker even proeven.

→ Hoteltip: Hotel Markt23

3. IJlst

IJlst is het volgende stadje. Het is niet heel groot, maar zeker wel heel mooi. Vooral in de zomer is het leuk om even door het stadje te wandelen. Langs het water vind je onder andere de overtuinen. Tuinen aan de voorkant van de huizen die vroeger werden gebruikt om was te drogen. Dat wordt door de huidige bewoners nog steeds gedaan en het is een vrolijke boel met al die waslijntjes en tuinen vol bloemen. Je kunt ook een kijkje nemen bij houtzaagmolen De Rat. Super interessant om te kijken hoe die molen werkt.

4. Sloten

Sloten is nog kleiner dan IJlst, maar misschien nog wel mooier. Het is een super knus stadje met hele oude huisjes, veel groen en een gracht midden door het stadje. Heerlijk om even rond te dwalen. Mocht je meer willen weten over de geschiedenis? Bezoek dan Museum Sloten of maak een wandeling met de stadsomroeper. Loop ook zeker even binnen bij de lokale bakkerij voor een stukje echte Friese oranjekoek.

5. Stavoren

Stavoren is een groter stadje dat ligt aan het IJsselmeer. Daardoor is het er vooral in de zomer een gezellige boel. Veel mensen houden hier namelijk even pauze met hun boot. De haven is het kloppende hart van het stadje met huizen die lijken op de gekleurde huizen in de wijk Nyhavn in Kopenhagen, een grote fontein en natuurlijk het vrouwtje van Stavoren. Je bezoek aan Stavoren is niet compleet voordat je de legende achter het vrouwtje hebt ontdekt. Rondom Stavoren is het fijn fietsen en wandelen en er zijn veel plekken om lekker te eten zoals bijvoorbeeld bij Strandpaviljoen De Potvis.

→ Hoteltip: Hotel De Vrouwe van Stavoren

6. Hindeloopen

Ook Hindeloopen ligt aan het IJsselmeer en is misschien nog wel mooier dan Stavoren. Hier kun je heerlijk dwalen door de oude straatjes en het voelt er net alsof je door een openluchtmuseum loopt. Leuk weetje: Lonely Planet heeft Hindeloopen al eens bestempeld tot ‘Top Experience’, dan weet je dat je goed zit. Neem er zeker een kijkje in het Schaatsmuseum, ga op zoek naar de echte Hindelooper schilderkunst en maak een wandeling langs de haven en de dijk. Daarna plof je ergens neer op een terrasje voor een hapje en een drankje.

7. Workum

Ook Workum is een prachtig stadje om heerlijk rond te slenteren, een kijkje te nemen in de kleine winkeltjes, of neer te ploffen op een terrasje. Je vindt hier onder andere de koffiebar El Cafetín waar ze heerlijke koffie en gebakjes serveren. Extra leuk is dat je vanaf het terras uitzicht hebt over de velden en de dijk. Naar mijn idee toch wel best of both worlds. Workum ligt trouwens dicht bij het IJsselmeer en is een populaire plek om te kitesurfen. Bij verschillende scholen kun je lessen boeken of gear huren. Met een SUP het water op kan trouwens ook!

8. Bolsward

Bolsward is het begin- en eindpunt van de fietselfstedentocht en een hele knusse stad. Perfect voor wie wat meer over de geschiedenis van Friesland wil weten. Loop bijvoorbeeld even binnen in de Broerekerk en bewonder het glazen dak, download de MEAR app en wandel met een digitale gids door de stad of loop binnen bij De Tiid. De Tiid is gevestigd in het stadhuis en je vindt er verschillende musea. Daar kom je onder andere meer te weten over de geschiedenis van de Friese taal. Ook leuk: je kunt hier Beerenburg proeven in het bezoekerscentrum van Sonnema. Zo kun je direct beslissen welke van de twee merken jouw favoriet is.

→ In het dichtbij gelegen dorp Tjerkwerd staat het kunstwerk ‘Fyftjin en Fierder’. Het staat symbool voor het verlangen naar dat er ooit nog eens een Elfstedentocht op de schaats plaatsvindt. Leuk om even te kijken!

9. Harlingen

Veel mensen zijn weleens in Harlingen geweest om vanaf hier de boot naar Vlieland of Terschelling te pakken, maar het stadje is zo mooi dat het zeker de moeite waard is om hier eens wat langer te blijven hangen. Dwaal langs de grachtjes, neem een kijkje in de leuke winkeltjes, loop binnen bij de Harlinger Aardewerk en Tegelfabriek en drink een biertje op het zonnige terras van Het Brouwdok. Ook leuk: toen Leeuwarden in 2018 Culturele Hoofdstad van Europa was, zijn er in alle Elfsteden fonteinen geplaatst. Die van Harlingen is absoluut mijn favoriet en het is de wandeling door de haven meer dan waard. Het uitzicht over het Wad is ook altijd prachtig, vooral wanneer de zon langzaam in de zee zakt.

→ Hoteltip: Boutique Hotel De Eilanden

10. Franeker

Van 1585 tot 1811 was Franeker een heuse universiteitsstad. De universiteit van toen trok veel wetenschappers naar de stad. Je kon er onder andere klassieke talen, medicijnen, theologie en rechten studeren. In Museum Martena leer je er meer over. Zeker niet overslaan in Franeker: het Eise Eisinga Planetarium. Dit is het oudste planetarium ter wereld en nog helemaal in de staat zoals Eise Eisinga het tussen 1774 en 1781 heeft gebouwd. Franeker staat ook in het teken van het kaatsen. De belangrijkste wedstrijd van deze Friese sport vindt hier elke zomer plaats. Ook vind je er het Kaatsmuseum.

11. Dokkum

Last but not least: Dokkum! Ik kom altijd graag in Dokkum om even te winkelen, een wandeling te maken over het Bolwerk, een ijsje te scoren of een biertje te drinken bij De Stadsbrouwerij of Brouwerij Dockum. Maar ik ben zeker niet de enige die de weg naar Dokkum weet te vinden, de stad is namelijk ook een bedevaartsoord. In het jaar 754 werd Bonifatius in Dokkum vermoord. Het verhaal gaat dat er op de plek waar dat gebeurde een bron is ontstaan met heilig water. Nu staat er een kapel waar pelgrims naartoe komen. Meer informatie daarover en over andere belangrijke onderwerpen van Dokkum vind je in Museum Dokkum.

→ Hoteltip: Suite van Lotte

De officiële Elfstedentocht route uitbreiden?

Dat was de officiële Elfstedentocht route! Je kunt na Dokkum nog even doorrijden naar Leeuwarden. Je komt dan bijvoorbeeld langs het wereldberoemde bruggetje van Bartlehiem en de Elfstedenbrug: een brug met foto-tegels van vele mensen die de tocht hebben volbracht. Samen vormen ze een beeltenis van schaatsers. Zeker de moeite om een kijkje te nemen – en op zoek te gaan naar het tegeltje van koning Willem-Alexander! Op welke manier zou jij de tocht willen volbrengen?