Van gorilla’s tot savanne: Dit zijn de beste 10 bezienswaardigheden van Rwanda
Be prepared: Rwanda gaat je volledig van je voeten blazen. Na thuiskomst had ik wel even de tijd nodig om alle indrukken te verwerken. Ik dacht altijd dat het een land was waar alleen de happy few even snel naar toe vlogen om een bliksembezoek aan de gorilla’s te brengen, maar niets bleek minder waar. Oke, bij die gorilla’s moest ik wel even een traantje wegpinken omdat ik zo onder de indruk was. Maar dat geldt net zo goed voor alle andere bezienswaardigheden van Rwanda. Het lijstje met must sees hieronder kan je op totaal willekeurige volgorde lezen, stuk voor stuk zijn ze indrukwekkend.
Helaas kent de recente geschiedenis van Rwanda een gitzwarte bladzijde. Tijdens de genocide van 1994 vonden in 100 dagen een miljoen mensen de dood. Daar gingen jaren van steeds verdere vervreemding tussen de hutu’s en de tutsi’s aan vooraf. Door bergen propaganda werd de haat van de hutu’s richting de tutsi’s zo sterk dat het uitmondde in een verschrikkelijke tijd waarin buren en families elkaar vermoorden. Ook kinderen werden niet gespaard.
Het Genocide Memorial is dan ook geen fijne plek om te bezoeken. Sterker nog, het is eigenlijk onmogelijk om het er droog te houden, vooral als je het verdriet van de bezoekende locals kunt voelen. Toch is het een must, het liefst aan het begin van je reis. 250.000 slachtoffers zijn hier herbegraven en voor nabestaanden is het een plek om toch dicht bij hun familie te zijn. Ook kom je er veel te weten over de periode vooraf, de 100 dagen van de genocide en de tijd daarna. Het leert je om zonder vooroordeel het land te bekijken en om nog meer waardering te hebben voor alles wat je deze reis gaat tegenkomen. Want dat ze er alles aan doen om er weer een paradijs van te maken, dat is iets wat heel duidelijk is.
Een belangrijk onderdeel daarvan is de Umuganda, een maandelijkse nationale dag op elke laatste zaterdag van de maand. In de geschiedenis heeft die term ook een negatieve klank gehad, maar sinds 2009 is het een dag waarop alle communities samenkomen om hun omgeving op te ruimen en klusjes weg te werken. En dat zie je. Weinig landen waar de bermen zó schoon zijn als hier.
2. Akagera National Park
Akagera National ParkDeze link opent in een nieuw tabblad ligt in het noordoosten van Rwanda, aan de grens met Tanzania. Het bestaat uit moerassen, steppes en kleine meren en het barst er van de dieren. Dat is lang niet zo geweest. Het park werd in 1934 opgericht voor onderzoek naar onder andere de zwarte neushoorn, maar tijdens en na de genocide raakte het volledig in verval. Logisch ook; als je in levensgevaar bent, houd je de natuur niet meer in de gaten.
Inmiddels is daar verandering in gekomen. Toen er weer ruimte ontstond om zorg te dragen voor de natuur, hebben ze met behulp van externe partijen het tij weten te keren. Te beginnen bij het onderwijzen van de locals, hen actief bij het park te betrekken en te zorgen dat zij er een inkomen uit halen. Veel voormalig stropers werken nu als rangers en het park wordt streng gecontroleerd en gemonitord.
De dierenpopulatie is hierdoor ontzettend gegroeid. Je vindt er zebra’s, nijlpaarden, giraffen, antilopen en heel veel vogels. Ook spotten we er vier van de Big Five (het luipaard laat zich moeilijk zien, maar het is niet onmogelijk). Zwarte en witte neushoorns komen uit fokprogramma’s en vermenigvuldigen zich snel. Er zijn 32 zwarte en 111 witte, nadat er onlangs 70 nieuwe in het park zijn gebracht. Ook de populatie leeuwen is aan het groeien. Daarnaast doen ze onderzoek naar de grond om inzicht te krijgen in welke dieren er ooit leefden. Zo kunnen ze kijken welke dieren nog meer terug kunnen worden gebracht. Dat maakt het een walhalla voor een safari, met game drives, vogelspot tours, boottochten, nachtelijke trips en verschillende plekken om te overnachten.
Als korte tussenstop namen we een kijkje bij het King’s Palace Museum. Hier vind je een replica van een paleis waarin de koningen tot 1931 leefden. Daarbij was een soort mini museumdorpje van gemaakt.
In totaal hebben 27 koningen in zo’n paleis gewoond. Wel allemaal ergens anders, want voor elke koning bouwden ze een nieuwe. Bijzonder om een kijkje in te nemen, omdat het inzicht geeft in hoe het er hier aan toe ging voor de Europeanen kwamen. Achter het rieten paleis had de koning minimaal 16 andere huisjes voor bedienden en van alles en nog wat. Hier stonden het melkhuisje en het huisje waar bananenbier werd gemaakt. In het melkhuisje karnde een maagd de boter en zorgde ze voor dagelijks verse yoghurt. De melk kwam van de eigen koeien, een ras met enorme horens. Het bananenhuisje was voor een jongeman die grote kannen bier moest maken voor de koning. Dit drankje dronk hij namelijk de hele dag door, ook in bed.
Je vindt hier ook het moderne paleis van de laatste koning. Daarin lees je informatie over de geschiedenis van Rwanda van voor de genocide. Bijvoorbeeld hoe de grenzen van het grondgebied zijn verschoven en hoe de onderlinge relatie met Duitsland, Frankrijk en België was.
4. Nyungwe Forest National Park
Nyungwe Forest National ParkDeze link opent in een nieuw tabblad is het oudste bergregenwoud van Oost-Afrika en heeft een grote biodiversiteit. Zo leven er 13 primatensoorten. Dat zijn de meeste van heel Afrika en daarmee ook van de wereld. Je vindt er daarnaast zo’n 300 vogelsoorten, dus het is de perfecte plek om vogels te spotten. Houd vooral je camera (met zoomlens) in de aanslag voor de fotogenieke Reuzentoerako. Verder zijn er 248 soorten orchideeën en staat het bos vol medicinale planten.
Er is van alles te beleven: nachtwandelingen, dagtochten van verschillende lengtes, meerdaagse hikes waarbij je in het bos kampeert en een canopy walk. Deze laatste stelt zeker niet teleur. Je wandelt veilig, maar hoog boven de jungle. Bij ons was alles in mist gehuld, wat juist een mooie sfeer gaf. De gidsen zijn goed opgeleid, vertellen enthousiast en zijn scherp in het spotten van dieren en vogels. Sinds kort kun je ook ziplinen. De tocht bestaat uit drie onderdelen van in totaal bijna 2 km. De laatste zipline is 1020 meter lang en hier heb je echt het gevoel dat je vliegt, met waanzinnig uitzicht over het regenwoud.
Ook in het Nyungwe Forest National Park: chimpansees. In dit bos leven twee groepen. Een daarvan leeft in het Cyamudongo Forest, een klein geïsoleerd stuk bos dat bij Nyungwe hoort. Hier zit een groep van ongeveer veertig chimpansees en die kun je bezoeken tijdens een trekking. Het is de makkelijkst te benaderen groep omdat ze gewend zijn aan mensen.
Je moet er wel vroeg voor uit de veren, maar… dat vroege opstaan is het meer dan waard. Alleen al de route dwars door de mistige theevelden was prachtig. Daarna begon het echte werk. Wandelschoenen aan, rugzak om, gids voorop. Omdat de chimpansees in beweging zijn, kan vooraf nooit goed worden gezegd hoe lang je onderweg bent en hoe dicht je bij de chimpansees kunt komen. Ook is het bos behoorlijk glooiend, dus een goede conditie is belangrijk. We liepen al een hele poos toen de gids stil hield en we in de verte ineens het gekrijs van de apen hoorden. Alleen dat geluid al was indrukwekkend. Hierna was het vooral wachten geblazen of we van de trackers door zouden krijgen of we dichterbij konden komen.
En dat kon. Op een bepaald punt daalden we een steil paadje af midden in het woud en ineens lag er een chimpansee midden op het pad. Rug op de grond, armen achter het hoofd, chillen alsof het haar niks kon schelen. En ze was niet alleen. Tussen de struiken en in de bomen zaten er nog veel meer. Sommige zaten rustig te vlooien, andere hielden ons nieuwsgierig in de gaten. Dat we zo dichtbij konden komen en dat ze zo relaxed bleven, was echt uniek.
6. Lake Kivu
Iets ten noorden van Nyungwe Forest National Park ligt Lake Kivu, een van de Grote Meren van Afrika en misschien wel de meest ontspannen plek van onze reis. Het ligt op de grens met Congo en is omringd door groene heuvels, rustige dorpjes en wat grotere stadjes zoals Kibuye en Gisenyi.
We sliepen in Umurobyi LodgeDeze link opent in een nieuw tabblad, een kleinschalige plek aan het meer met uitzicht waar je u tegen zegt. De Belgische eigenaar is een en al enthousiasme en nam ons bij het krieken van de dag mee naar de vismarkt, waar de houten vissersboten net binnenkwamen na een nacht op het water. Vrouwen stonden al klaar met hun manden, er werd onderhandeld, gelachen, gesjouwd. Een prachtig inkijkje in het dagelijkse leven rondom het meer. Een beetje chillen op het terras of in de infinity pool kan hier trouwens ook.
Liever zelf het water op? Dat kan met Kingfisher JourneysDeze link opent in een nieuw tabblad. Een vrolijke gids neemt je mee voor een kajaktocht over het spiegelgladde meer en vertelt graag meer over alles wat je tegenkomt op de oever.
7. Volcanoes National Park
In het uiterste noordwesten van Rwanda, aan de grens met Oeganda en Congo, ligt Volcanoes National ParkDeze link opent in een nieuw tabblad, het Rwandese deel van het Virunga-massief. Dit gebied bestaat uit een keten van vulkanen, met dichtbegroeide hellingen. Het park staat natuurlijk vooral bekend om de berggorilla’s, maar er is zóveel meer te doen. Je kunt hier verschillende vulkanen beklimmen, waaronder Mount Bisoke met zijn kratermeer en Mount Karisimbi, de hoogste van allemaal. Er zijn talloze trekkingroutes, van een paar uur tot een volle dag, die je meenemen door dichtbegroeide bossen, langs beekjes en uitkijkpunten met waanzinnig uitzicht.
Een andere aanrader is de golden monkey trekking. Deze geel-oranje apen leven in de bamboebossen aan de voet van de bergen en ze zijn giga fotogeniek. Je camera staat hier geen seconde stil, want wat is er nu mooier dan een reeks foto’s en filmpjes van deze aapjes die varens aan het eten zijn? Verder kun je in het park ook wandelen in de voetsporen van Dian Fossey met een bezoek aan haar graf, of deelnemen aan een community walk in de omliggende dorpen.
Alle tochten kan je online regelen. Voordat je echt op pad gaat, kom je samen bij het bezoekerscentrum in Musanze. Daar word je ingedeeld in je groep van de dag en krijg je een briefing. Voor de meeste trekkings spring je daarna weer in de auto om bij het beginpunt van jouw tocht te kunnen starten.
Uiteraard horen de gorilla’s ook in dit rijtje thuis. In Volcanoes National Park leven 23 groepen berggorilla’s. Elke groep mag om de dag bezocht worden, met maximaal acht toeristen per keer, begeleid door gidsen, trackers en eventueel porters (zo heb jij je handen vrij voor foto’s en geef je wat terug aan de locals).
Wij werden gekoppeld aan groep Agashya, vernoemd naar de silverback ‘Special’. Die had zich ooit ineens bij deze groep gevoegd nadat hun vorige leider overleed. De vrouwtjes accepteerden hem direct, maar hij moest nog even wennen aan mensen. De eerste ochtend viel hij de trackers aan, maar hij kreeg snel door dat de vrouwtjes niet met hem mee deden. Hij begreep direct dat hij de mensen kon vertrouwen, terwijl dat normaal gesproken toch een paar maanden duurt. Echt special, dus. Inmiddels voelt hij zich als een vis in het water en plukt hij vrolijk vrouwtjes uit andere groepen om zijn eigen groep te vergroten.
We hadden ons opgegeven voor een medium tocht. Deze begon makkelijk, maar al snel bleken de gorilla’s dieper het woud ingetrokken en werd het glibberen en klauteren geblazen. 2,5 uur verder was het moment dan eindelijk daar. De tassen konden worden neergezet, de mondkapjes om elkaar te beschermen tegen uitwisselbare ziektes konden op en de camera kon goed worden ingesteld.
Eerst zaten de gorilla’s verstopt achter en in de bomen, maar niet alle takken hielden dat, dus er tuimelden er al snel een paar naar beneden. Ook Special kwam tevoorschijn op een paar meter afstand. Zo dicht bij een silverback is echt magisch! De andere gorilla’s waren lekker aan het snoepen van de takken en de distels, kleintjes lieten zich vervoeren op de rug van ma of een broer of zus, een paar speelden met elkaar. Een kleintje begon zelfs stoer op zijn borst te trommelen, maar kukelde al trommelend voorover. Weinig dingen zo bijzonder als deze ontmoeting, en zoals ik al zei: ik was tot tranen toe geroerd.
→ Tip: bezoek vooraf het Ellen DeGeneres CampusDeze link opent in een nieuw tabblad. Hier leer je alles over Dian Fossey, het onderzoekswerk dat nog altijd bezig is en het gedrag van gorilla’s. Het centrum is gebouwd met geld van Ellen’s stichting en wordt nu gerund door een groot team van onderzoekers, dierenartsen en locals.
9. Virunga Mountain Spirits
Rwanda loopt niet alleen voorop in natuurbehoud, maar ook in sociale projecten en dan met name voor vrouwen. Een mooi voorbeeld is de distilleerderij Virunga Mountain SpiritsDeze link opent in een nieuw tabblad, waar ze hun eigen wodka maken van aardappelen die te klein zijn om op de markt te verkopen. Het hele proces, van aardappel tot drankje, is grotendeels in handen van vrouwen: 80% van het bedrijf is vrouwelijk gerund en ook de aardappelen worden ingekocht bij een vrouwencoöperatie. Zo levert zelfs de kleinste pieper nog wat op.
Ik weet weinig van wodka, maar blijkbaar wordt het meestal niet puur van aardappels gemaakt. Hier dus wel. Ook bijzonder: wodka is normaal geur-, kleur- en smaakloos, maar bij Virunga kiezen ze er juist voor om het een aards tintje te geven. Dat komt door het type grond waarin de aardappelen groeien. Het resultaat is een wodka waar je rustig van kunt nippen, als je daarvan houdt. Ik hoor niet bij die categorie, maar gelukkig serveren ze hier ook hele goede cocktails. En het eten is ook niet verkeerd. Alles wordt geserveerd aan lange community tafels, dus er is altijd kans op een leuk gesprek met andere reizigers, locals of mensen die er werken.
10. Red Rocks Rwanda
Red Rocks RwandaDeze link opent in een nieuw tabblad is een inspirerend community centrum in de buurt van Volcanoes National Park, ook gericht op het versterken van vrouwen uit de regio. Hier krijgen kansarme vrouwen de kans om vaardigheden te ontwikkelen, een inkomen te verdienen en hun creativiteit te delen met bezoekers. Het centrum biedt een breed scala aan activiteiten, van traditionele kookworkshops tot pottenbakken en het brouwen van bananenbier.
Bezoekers kunnen hier niet alleen leren over de Rwandese cultuur en ambacht, maar ook zelf de handen uit de mouwen steken. Red Rocks draait volledig om uitwisseling: je leert van elkaar, werkt samen en krijgt op een laagdrempelige manier inzicht in het dagelijks leven op het Rwandese platteland. Wij hebben heel wat afgedanst samen met de vrouwen en geholpen bij het brouwen van bananenbier.
Het is ook mogelijk om hier te overnachten in de eco-lodge of op de camping, wat het een fijne plek maakt om iets langer te blijven en echt onderdeel te worden van de gemeenschap. Door hier een activiteit of verblijf te boeken, steun je direct de vrouwen en het bredere werk van het centrum.
Kijk je ogen uit
Bezienswaardigheden in Rwanda te over! Vooral omdat je ook je ogen uitkijkt als je rondrijdt door het land. Mensen vervoeren van alles achter op hun fiets (drie volle melkbussen, tuinbankjes, stapels met bananen), in Kigali racen de moto taxi’s door elkaar, op zondag trekt iedereen zijn of haar allermooiste outfit aan en is het een en al kleur op straat. Om van de duizenden heuvels bezaaid met bananenbomen en theeplantages nog maar niet te spreken. Dit land blijft je nog heel lang bij.
Als klein meisje tekende ik al reisroutes uit in de atlas én had ik een poster van een oude Volkswagenbus boven mijn bed. Inmiddels heb ik al heel wat reizen gemaakt: liftend, met de trein en met mijn eigen Volkswagenbus door Europa en met m'n backpack naar verre bestemmingen (het liefst in Latijns-Amerika).
