Natuur in Rwanda: Dit kun je verwachten & deze dieren kom je er allemaal tegen
Trek je niks aan van al die mensen die je zullen vragen wat je in hemelsnaam in Rwanda moet. Rwanda is zoveel meer dan zijn verleden. Het is één van de meest biodiverse en verrassende landen van Afrika. Denk aan dichte regenwouden waar apen boven je hoofd door de bomen slingeren, savannes vol wild, vulkanen die oprijzen uit het nevelige landschap en spiegelgladde meren tussen de heuvels. Voeg daar een indrukwekkende focus op duurzaamheid en natuurbehoud aan toe, en je snapt: de natuur in Rwanda is geweldig. In dit artikel neem ik je mee langs de mooiste natuurgebieden van Rwanda en ontdek je hoe ongelooflijk groen dit kleine land is.
Landschappen van Rwanda: een mini-continent op zichzelf
Rwanda voelt als een mini-continent binnen Afrika. In het westen strekken regenwouden zich uit over de bergflanken. Nyungwe is een van die wouden en een van de oudste wouden van Afrika. Richting het noorden rijzen de vulkanen van het Virunga-massief op boven dichte bamboebossen. In het oosten ontvouwt zich juist een compleet ander landschap: Akagera National Park, waar savannes en moerassen samen een uniek ecosysteem vormen.
Ook heeft het land niet voor niks de bijnaam: Land of the Thousand Hills. Deze heuvels worden door bananenbomen, theeplantages en terrasvormige akkers met rijst en aardappelen gehuld in 50 tinten groen.
De nationale parken van Rwanda
Hoewel Rwanda klein is, zelfs kleiner dan Nederland, zijn er vier redelijk grote nationale parken.
Akagera National Park
In het oosten van Rwanda, tegen de grens met Tanzania, ligt Akagera National ParkDeze link opent in een nieuw tabblad: een uitgestrekt natuurgebied van 1.120 km2. Hier vormen graslanden, moerassen en meren samen een van de meest diverse ecosystemen van het land. Het park bestaat sinds 1934, maar tijdens de genocide en in de periode daarna stierven veel dieren uit. Intussen is het park een schoolvoorbeeld van geslaagde natuurbescherming.
Dankzij internationale samenwerking en het actief betrekken van lokale gemeenschappen, is de populatie dieren hier de afgelopen jaren sterk gegroeid. Kort geleden zijn er zelfs 70 witte neushoorns in het park gebracht. Samen met de zwarte neushoorns brengt dat de stand op 143. Ook de andere dieren van de Big Five kun je er spotten en je ziet gegarandeerd giraffen, zebra’s, antilopen, krokodillen en nijlpaarden. Er wordt ook continu onderzoek gedaan naar verdwenen soorten, bijvoorbeeld door bodemonderzoek, met het doel bepaalde dieren weer terug te brengen.
Een safari hier betekent niet alleen game drives, maar ook bootsafari’s over het Ihema-meer, nachtelijke wildlife-tochten en vogelspotten in een van de vogelrijkste gebieden van Afrika.
Nyungwe Forest
Wie het regenwoud van NyungweDeze link opent in een nieuw tabblad betreedt, stapt een andere wereld in. In dit eeuwenoude bergregenwoud hangt de nevel tussen de boomtoppen, klinkt constant vogelgezang of het getsjirp van insecten en kun je oog in oog komen te staan met verschillende apen. Het woud is een van de oudste en best bewaarde bergregenwouden van Afrika. Met 13 soorten primaten, honderden vogelsoorten, orchideeën en medicinale planten is het een paradijs voor natuurliefhebbers.
Het woud leent zich goed voor bijzondere wandelingen. Er zijn routes uitgestippeld van allerlei lengtes. Er zijn zelfs meerdaagse hikes waarbij je in het woud overnacht. Dichtbij het bezoekerscentrum is ook de canopy walk, een loopbrug boven de boomtoppen. Wandel je liever niet te lang en wil je het bos echt van boven zien? Ga dan met de zipline. Deze bestaat uit drie onderdelen van in totaal bijna 2 km lang. Spannend is het zeker, vooral de eerste, maar bij de laatste heb je echt het gevoel dat je vliegt.
Het hoogtepunt? De chimpansee-trekking in het Cyamudongo-woud, een geïsoleerd deel van Nyungwe. Dit is een ervaring die je nooit vergeet. Alleen al het gekrijs is indrukwekkend, maar als je na een tijdje lopen ineens een chimpansee midden op het pad ziet liggen chillen, is dat echt magisch.
Volcanoes National Park
Aan de noordwestelijke grens met Oeganda en Congo ligt het Volcanoes National ParkDeze link opent in een nieuw tabblad. Het is het bekendste park van Rwanda en beroemd vanwege de berggorilla’s die hier leven. Maar wie denkt dat het daarbij blijft, heeft het mis.
Het landschap is spectaculair: steile vulkanen, bamboebossen en dichte wouden. Naast gorilla-tracking kun je hier ook de zeldzame gouden meerkat spotten, een giga fotogeniek en speels geel-oranje aapje. Verder zijn er verschillende hikes naar vulkanen als Mount Bisoke (met kratermeer) en Mount Karisimbi, de hoogste top van het land.
Alle trekkings starten vanaf het bezoekerscentrum in Musanze. Van daaruit word je met een kleine groep, gidsen en trackers het park ingestuurd voor een van de mooiste natuurervaringen ter wereld.
Gishwati-Mukura National Park
Gishwati-MukuraDeze link opent in een nieuw tabblad is het nieuwste nationale park van Rwanda, officieel uitgeroepen in 2015 en geopend in 2020. Het bestaat uit twee bosgebieden: het Gishwati-bos en het Mukura-reservaat. Eerder zijn de gebieden zwaar aangetast door ontbossing, hervestiging, illegale mijnbouw in het mineraalrijke bos en veeteelt, maar nu laat het zien dat de natuur zich kan herstellen als je er in investeert. En dat gebeurt hier volop.
Qua sfeer doet het denken aan het grotere Nyungwe, maar Gishwati-Mukura is kleinschaliger en een stuk rustiger. Je vindt er de l’hoest-apen, blauwe meerkatten, groene meerkatten, bavianen, zwart-witte franjeapen, goudapen en chimpansees en 232 vogelsoorten. Daarnaast leven er ook kleine zoogdieren, waaronder de zwartvoorhoofdduiker, de klipdas en de mangoest. De wildcorridor geeft deze dieren weer de ruimte om zich vrij te bewegen tussen beide bosdelen.
Je kan het park bezoeken onder leiding van lokale gidsen die vaak afkomstig zijn uit de omliggende dorpen. Hun verhalen maken de ervaring nog persoonlijker. De paden leiden je langs watervallen, oude bomen en – met wat geluk – naar een nieuwsgierige aap.
Dieren in Rwanda: meer dan alleen gorilla’s
Rwanda staat bekend als dé bestemming om berggorilla’s in het wild te zien. Maar wie denkt dat het daarbij blijft, onderschat het land volledig. Rwanda is een van de meest biodiverse safaribestemmingen van Afrika. In de verschillende natuurgebieden leven honderden diersoorten, van zeldzame primaten tot savannedieren. Ook de vogelaar kan hier z’n hart ophalen, want de kans op het spotten van een zeldzame soort is hier groot.
De berggorilla’s in Volcanoes National Park zijn zonder twijfel hét icoon van het land. Een ontmoeting met deze indrukwekkende dieren, diep in de jungle, is een ervaring die je voor altijd bijblijft. Na uren klauteren door dichtbegroeid bos stonden wij ineens oog in oog met een zilverrug. Hij stapte kalm uit het groen, totaal niet onder de indruk van onze aanwezigheid en ging op nog geen drie meter afstand rustig bloemetjes zitten eten. De vrouwtjes van de groep hielden ons nauwlettend in de gaten. De kleintjes lieten zich vervoeren of waren druk met elkaar aan het stoeien. Het was puur, rauw en onwaarschijnlijk dichtbij en ik heb er een traantje bij weg moeten pinken.
Ook de gouden apen zijn fantastisch om te zien, weinig aapjes die zich zo goed laten fotograferen terwijl ze rustig aan het onbijten zijn met varens. Kijk zo nu en dan wel even omhoog of er geen boven je zit. Hun plasje laten ze gewoon lopen. De ontmoeting met de chimpansees was ook heel zo bijzonder. Je kan net pech hebben, dat ze zich verstopt houden of snel weglopen, maar bij ons lag er een rustig op het pad te chillen. Even verderop zaten er een stel in de boom en in de struikjes gingen ze rustig door met vlooien. Ik krijg nog altijd kippenvel als ik er aan denk.
Akagera National Park is meer voor wie meer van klassieke safari’s houdt. De boottocht aan het einde van de middag op de dag van aankomst was al veelbelovend. We spotten krokodillen, nijlpaarden, olifanten en zebra’s. De game drive een dag later stelde ook niet teleur. Wij zagen olifanten, buffels, leeuwen en zwarte én witte neushoorns. Het luipaard stond hoog op ons spotterslijstje, maar die liet zich helaas niet zien. Toch is het zeker wel mogelijk om ook die van je lijstje te vinken. Antilopen en zebra’s leven er in overvloed en ook zagen we een aantal giraffen. En wie goed kijkt ziet pumba tussen het wuivende gras verschijnen.
Duurzaamheid en community-based toerisme
Wat Rwanda onderscheidt van andere Afrikaanse landen, is hoe sterk natuurbehoud is verweven met de lokale gemeenschap. Bescherming van biodiversiteit gaat hier niet ten koste van mensen, maar juist sámen met hen. Het resultaat: een duurzaam toerismemodel dat zowel de natuur als de bevolking ten goede komt.
In nationale parken zoals Akagera en Nyungwe zijn voormalige stropers nu opgeleid tot rangers. Dorpsbewoners worden betrokken bij monitoring, voorlichting en toerisme. Hun kennis van het gebied is onmisbaar. Tegelijkertijd zorgt hun werk voor een stabiel inkomen, dit zorgt ervoor dat ze ook om die reden de noodzaak van het beschermen van de natuur zien.
Daarnaast kent Rwanda iets unieks: Umuganda, een maandelijkse nationale opruimdag op de laatste zaterdag van de maand. Tijdens deze dag steken mensen in het hele land gezamenlijk de handen uit de mouwen om hun omgeving schoon te maken of te onderhouden. En dat zie je: weinig landen waar de bermen zo schoon zijn als hier. Dat het land zoveel mogelijk plastic probeert te voorkomen draagt hier zeker ook aan bij. Je moet zelfs opletten met plastic tassen in je bagage.
Praktische tips voor natuurliefhebbers
Een reis naar Rwanda’s natuurgebieden vraagt om iets meer voorbereiding dan een gemiddelde vakantie, maar met een paar slimme keuzes haal je er het maximale uit.
Beste reistijd
De droge seizoenen – van juni tot september en van december tot februari – zijn ideaal voor natuurreizen. De paden zijn dan beter begaanbaar, dieren laten zich vaker zien en het risico op langdurige regen is kleiner. Vooral voor trekkings naar gorilla’s of chimpansees zijn deze periodes aan te raden. Wij waren hier midden juni en hadden toch aardig wat mist en regen. We hebben daardoor het mooie beeld van de vulkanen niet met eigen ogen gezien en ook de zonsopkomst boven het Kivu meer was niet zichtbaar. Toch had dit ook z’n magie en zag het regenwoud er prachtig uit. Door de regen waren de paden in Volcanoes National Park wel een grote blubberboel. Je kan het natuurlijk ook anders treffen, maar wees hierop voorbereid, niet alleen qua materiaal, maar ook qua conditie.
Permits voor wildlife-trekkings
Er zijn permits nodig om de verschillende nationale parken te bezoeken. Je bezoek aan Akagera boek je via de officiële website van het parkDeze link opent in een nieuw tabblad. Je vult hier het aantal dagen, activiteiten en je voorkeurs accommodatie in in het contactformulier. Nadat je dit hebt gedaan, neemt het park contact met jou op om je bezoek te organiseren. Voor je bezoek aan Nyungwe ForestDeze link opent in een nieuw tabblad vul je een soortgelijk formulier in. Zo haal je alles uit je bezoek aan het park en ben je verzekerd van een waanzinnig mooi bezoek. Geef eventueel in beide formulieren aan dat je ook het andere formulier in hebt gevuld. Op die manier kunnen beide bezoeken met elkaar worden gecombineerd.
Voor een gorillatrekking heb je een permit nodig die je echt ruim van tevoren moet reserveren. Er zijn maar 140 permits per dag beschikbaar omdat niet alle 23 groepen dagelijks worden bezocht. Om de dag krijgen de groepen rust. De permits zijn ook heel kostbaar (momenteel 1.500 USD), maar het geld wordt gebruikt voor natuurbescherming en lokale gemeenschappen. De trekking naar de gouden meerkat is 100 USD. Ook voor de andere trekkings in het park heb je een permit nodig. Deze zijn allemaal te regelen via de website van Visit RwandaDeze link opent in een nieuw tabblad.
Wat neem je mee?
Een goede regenjas is onmisbaar. Ook in het droge seizoen kan er een bui vallen, zeker in de bergen.
Draag lichte, ademende kleding in neutrale kleuren. Felle kleuren storen de dieren en vallen op in het woud.
Stevige wandelschoenen met grip zijn essentieel: junglepaadjes kunnen steil en heel modderig zijn.
Neem snacks mee die je energie geven tijdens lange trekkings. Denk aan notenrepen, zoute crackers of gedroogd fruit. Ter plaatse zijn snacks vaak beperkt tot cakejes en koekjes. Lekker voor bij de thee, minder handig tijdens een hike.
Vergeet ook je verrekijker, camera met zoomlens (plus genoeg batterijen en sd-kaartjes) en een drybag of waterdichte hoes voor je spullen niet.
Plan je reis naar Rwanda
Wil je echt alles uit je reis door Rwanda halen, dan begin je dus heel vroeg met je planning en het reserveren van permits en dergelijke. Het beste regel je dit maanden van tevoren.
Rwanda is goed te bereizen met een 4×4 huurauto. De wegen naar de nationale parken zijn grotendeels geasfalteerd, al zijn de laatste kilometers vaak hobbelig. Zelf rijden kan heel goed en het is ook mogelijk om te kiezen voor een auto met daktent, maar veel reizigers kiezen voor een auto met chauffeur. Dat scheelt navigatiestress en je hebt meteen een gids aan boord. In Akagera National Park is een gids zelfs verplicht, maar dat kan je ook ter plekke regelen. In de andere parken ga je ook altijd op pad met een gids, maar dan laat je de auto staan.
Je hotel in Akagera kan je regelen samen met je permits voor het park. Alle hotels kan je daarnaast ook los van elkaar boeken. Wij verbleven in:
Je kan er natuurlijk ook voor kiezen om de reis via een reisorganisatie te boeken. Zo weet je zeker dat je niks over het hoofd ziet en worden alle zorgen uit handen genomen. Het enige wat jij dan nog hoeft te doen is te genieten van je reis. Een aantal aanbieders zijn:
De natuur in Rwanda laat zich niet in één woord vangen. Het is intens en rustgevend, ongerept en toegankelijk, rauw en ontroerend mooi. En elke keer verrast het je opnieuw. Als je dus ooit één land wil bezoeken dat je hele beeld van natuur op z’n kop zet laat het dan zeker Rwanda zijn.
Als klein meisje tekende ik al reisroutes uit in de atlas én had ik een poster van een oude Volkswagenbus boven mijn bed. Inmiddels heb ik al heel wat reizen gemaakt: liftend, met de trein en met mijn eigen Volkswagenbus door Europa en met m'n backpack naar verre bestemmingen (het liefst in Latijns-Amerika).
